Ο πόλεμος της μνήμης, στη Χώρα της Κρίσης και των μύθων. Β΄ Μέρος

Άρθρο Γνώμης του Γεώργιου Βασιλάκη Οικονομολόγου ΕΚΠΑ (με εξειδίκευση στην Οικονομική Ιστορία)

Αθήνα 19/11/2017

(*)Ένα δάκρυ για τον αδικοχαμένο Κύπριο φοιτητή Ιάκωβο Κουμή και τη Σταματίνα Κανελλοπούλου (1980). Δολοφονήθηκαν την επέτειο του Πολυτεχνείου, από δυνάμεις της αστυνομίας, οι ένοχοι κυκλοφορούν Ελεύθεροι.

............Εκδίκηση με σειρά δημοσιευμάτων.

Αν και κανείς θα περίμενε ότι ο νόμος 4016 και η παραπομπή του Μέρτεν στη Γερμανία, στα τέλη του 1959, θα έφερναν ηρεμία στις διμερείς σχέσεις, δέκα μήνες αργότερα φρόντισε ο ίδιος να ξανανοίξει η υπόθεση.

Κατά τη διάρκεια της πολύμηνης φυλάκισής του στην Αθήνα, είχε προετοιμάσει την εκδίκησή του.

Τον Σεπτέμβριο του 1960, δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα «Ηχώ του Αμβούργου» (Hamburger Echo) και μετά στο περιοδικό Der Spiegel, με τη συνδρομή του ιδίου, καταγγελίες, ότι μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, που «με τόσο ζήλο θέλησαν να δώσουν λύση στο ζήτημα των εγκληματιών πολέμου», υπήρξαν συνεργάτες των κατοχικών δυνάμεων, παρέχοντας, σύμφωνα με τον Μέρτεν, χρήσιμες πληροφορίες στον διοικητή Θεσσαλονίκης-Αιγαίου (Befehlshaber Saloniki-Ägäis), για τις οποίες πληρώνονταν από τις κατασχεθείσες εβραϊκές περιουσίες.

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1960, εκδόθηκε η έβδομη συνέχεια της σειράς άρθρων της Hamburger Echo, υπό τον τίτλο: «Οταν ο Αϊχμαν αποκαλύπτει» (Wenn Eichmann auspackt) και έξι ημέρες αργότερα το Der Spiegel, στο 40ό τεύχος εκείνης της χρονιάς, δημοσίευσε άρθρο με αποσπάσματα από τη Hamburger Echo και με τίτλο: «Εγκλήματα πολέμου στην Ελλάδα. Ο θείος Κωνσταντίνος» (Kriegsverbrechen – Griechenland – Ihr Onkel Konstantin).

Αντιδράσεις και παρασκήνιο.

Τα δημοσιεύματα ,προκάλεσαν αγανάκτηση στην ελληνική κοινή γνώμη, θεωρήθηκε ότι προσβάλλουν τους Έλληνες στο σύνολό τους και οι κατηγορίες θεωρήθηκαν εξαρχής, κατασκευασμένες.

Εξάλλου και η περιβόητη φωτογραφία-τεκμήριο, την οποία επικαλέστηκε ο Μέρτεν, αποδείχθηκε, ότι δεν υπήρξε ποτέ.

Παρότι οι ισχυρισμοί του Μέρτεν, θεωρήθηκαν απ’ όλες τις πλευρές αποκυήματα νοσηρής φαντασίας, η αντιπολίτευση, προσπάθησε να εκμεταλλευθεί την υπόθεση, κυρίως κατηγορώντας την ΕΡΕ, για χλιαρή αντίδραση.

Η κυβέρνηση, αντέδρασε στην αρχή νευρικά, αλλά στη συνέχεια ψύχραιμα, δεν προχώρησε σε ενέργειες για κατάσχεση των δύο εντύπων, ενώ είχε αυτή τη δυνατότητα, και ενθάρρυνε μάλιστα, τη γνωστοποίηση των δημοσιευμάτων με μετάφραση αποσπασμάτων στον ελληνικό Τύπο.

Οι Μακρής και Θέμελης, κατέθεσαν μηνύσεις εναντίον των γερμανικών εντύπων, ενώ ο Καραμανλής, δεν έκανε καμία ενέργεια.

Στα τέλη του ίδιου έτους, ο πρωθυπουργός πρότεινε στη Βουλή τη συγκρότηση ανώτατου δικαστικού συμβουλίου, για τον έλεγχο των πολιτικών και του τρόπου απόκτησης των περιουσιακών τους στοιχείων.

Όπως προκύπτει από τη μελέτη αρχείων και άλλων πηγών, ο Μέρτεν, που κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του στην Αθήνα, προσπαθούσε να αποδείξει, ότι δεν ήταν υπεύθυνος για τα δεινά της εβραϊκής κοινότητας, είχε στείλει στα ομοσπονδιακά υπουργεία Εξωτερικών και Δικαιοσύνης, λίστα με ονόματα ατόμων τα οποία μπορούσαν να καταθέσουν ως μάρτυρες υπεράσπισής του.

Ανάμεσά τους ήταν και η Δοξούλα Λεοντίδου, που –μόλις 17 ετών το 1942– είχε εργαστεί ως διερμηνέας και δακτυλογράφος της Διοίκησης στη Θεσσαλονίκη. Η τελευταία, όμως, στην κατάθεσή της δήλωσε ότι είχε δει τον Μέρτεν «2-3 φορές για το πολύ δέκα λεπτά». Το γεγονός ωστόσο, ότι η τότε νεαρή γραμματέας ήταν πλέον σύζυγος του Έλληνα υπουργού των Εσωτερικών Δημητρίου Μακρή (τον οποίο γνώρισε το 1949) και ο τελευταίος διατηρούσε στενές σχέσεις με τον πρωθυπουργό (από το 1956) ήταν αρκετό για τον Μέρτεν για να δημιουργήσει μια φανταστική ιστορία, με σκοπό να πάρει εκδίκηση για την πολύμηνη φυλάκισή του στην Αθήνα.

Εξάλλου, η αναλήθεια των ισχυρισμών του Μέρτεν, προκύπτει και από το γεγονός ότι ο Καραμανλής –γηγενής Μακεδόνας– όχι μόνον δεν είχε συγγένεια ή άλλη οικογενειακή σχέση με τη Λεοντίδου (που ήταν Ποντία), αλλά επιπλέον δεν είχε καν μεταβεί στη Θεσσαλονίκη την επίμαχη περίοδο, περνώντας το διάστημα της Κατοχής στην Αθήνα έως την άνοιξη του 1944.

Τα δημοσιεύματα συνεχίστηκαν, μέχρι τις αρχές του 1960, κυρίως με την επιμονή της Hamburger Echo, να αποδείξει ότι τα γραφόμενά της είχαν βάση. Από την πλευρά της η Βόννη, που από την αρχή δυσφορούσε με τη συμπεριφορά του Μέρτεν, ήθελε να κλείσει πάση θυσία το θέμα, το οποίο όχι μόνον μπορεί να έφερνε σε δύσκολη θέση τη φιλοδυτική κυβέρνηση Καραμανλή, με όποιες συνέπειες μπορούσε να έχει αυτό, σε μια δύσκολη καμπή του Ψυχρού Πολέμου, αλλά έδινε την ευκαιρία στον Τύπο, να επανέρχεται καθημερινά σε πεπραγμένα της ναζιστικής περιόδου και να ξυπνά τραγικές αναμνήσεις.

Τον Νοέμβριο του 1963 ο Μαξ Μέρτεν καταδικάστηκε ερήμην, σε φυλάκιση τεσσάρων ετών από ελληνικό δικαστήριο για συκοφαντία, ενώ απεβίωσε στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Οι προεκτάσεις της υπόθεσης Μέρτεν, ωστόσο, σε σχέση και με τη συνολική αντιμετώπιση των εγκληματιών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δίνουν ακόμα ερεθίσματα στη δημόσια συζήτηση.

Ποιό όμως είναι το «έγκλημα Καραμανλή» και το οποίο το πραγματοποίησε τις 18/06/1975 στη Μεταπολίτευση.

Εκποίησε τα έγγραφα του Εθνικού Γραφείου Εγκλημάτων Πολέμου, σχεδόν λοιπόν εξ ολοκλήρου. Προηγήθηκε, το από τις 18ης Ιουνίου 1975 πρακτικό της οικείας Επιτροπής , «ήτοις δεν ησχολήθη εν αυτώ περί της ιστορικής τυχόν αξίας των δικογραφιών τούτων, ώστε να γνωματεύση υπέρ της διατηρήσεως των» όπως χρόνια αργότερα ο αρμόδιος εισαγγελέας εφετών θα σχολιάσει επικριτικά (ΑΥΔ Απόφαση Υπουργού 62259/16/071975&21/01/1980/ΕΠ71/1979/ Εισαγγελία Εφετών Αθηνών.

Να θυμηθώ λοιπόν, ποιός ήταν ο Γεώργιος Ράλλης που διαδέχθηκε το Κωνσταντίνο Καραμανλή, δείτε τα πεπραγμένα του.

Στις 16 Νοεμβρίου 1980, δολοφονήθηκαν ο Κύπριος φοιτητής Ιάκωβος Κουμής και η εργάτρια από το Περιστέρι, Σταματίνα Κανελλοπούλου θύματα και οι δύο της αστυνομικής βίας στην πορεία του Πολυτεχνείου του 1980. Η πορεία αυτή, έμεινε στην ιστορία, για τα πιο αιματηρά γεγονότα μετά τη μεταπολίτευση.

Στη συζήτηση που έγινε στη Βουλή, μία εβδομάδα αργότερα, ο πρωθυπουργός, κ. Ράλλης, έκανε την εξής δήλωση που έμεινε στην ιστορία: «Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σπάθην κρατεί στα χέρια του για να αμυνθεί εναντίον των δαιμόνων. Δεν κρατεί άνθη» Κουμής και Κανελλοπούλου: τα τραγικά θύματα.

Τη νύχτα εκείνη, η Σταματίνα Κανελλοπούλου, εργάτρια από το Περιστέρι, έπεσε αναίσθητη και αιμόφυρτη, από αλλεπάλληλα χτυπήματα αστυνομικών κλομπ στην οδό Πανεπιστημίου. Μια ομάδα αστυνομικών, την ξυλοκόπησε και τη χτύπησε αλύπητα, στο κεφάλι και στο σώμα. Μεταφέρθηκε αναίσθητη στο «Ιπποκράτειο», όπου άφησε την τελευταία της πνοή, προτού οι γιατροί της προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες. Το πόρισμα του ιατροδικαστή συγκλονίζει: 18 χτυπήματα στο κρανίο, πολλαπλά κατάγματα και βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση.

Ο Κύπριος φοιτητής Ιάκωβος Κουμής, συμμετείχε στη συγκεκριμένη πορεία με τους συντρόφους του, της «Επιτροπής Αυτοδιάθεσης Κύπρου». Στην Πλατεία Συντάγματος, έγινε θύμα άγριας επίθεσης των ΜΑΤ, η οποία τον άφησε επί τόπου βαριά τραυματισμένο. Μάλιστα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, ο Κουμής δεν είχε λάβει καν μέρος στα επεισόδια, αλλά καθόταν σε παρακείμενο καφενείο, την ώρα των επεισοδίων.

          Ο Κουμής μεταφέρεται στο Λαϊκό Νοσοκομείο και το βράδυ της Κυριακής είναι ήδη κλινικά νεκρός. Την Παρασκευή, 28 Νοεμβρίου, κηδεύεται στην Κύπρο και αμέσως μετά, πραγματοποιείται πορεία διαμαρτυρίας προς την Ελληνική Πρεσβεία της Λευκωσίας. Όσο για τις «διοικητικές ανακρίσεις», για το θάνατο των δύο διαδηλωτών, καμία απάντηση δε δόθηκε, κανένας ένοχος δεν τιμωρήθηκε. Τα ονόματά τους, κοντεύουν να ξεχαστούν στις μέρες μας, τοποθετούμενα στον τραγικό κατάλογο των νεκρών αγωνιστών για τους οποίους δεν αποδόθηκε ποτέ δικαιοσύνη.(*¹) 

            Και τα ευτράπελα συνεχίστηκαν.............

Συνεχίζεται.........

        Ο Γεώργιος Βασιλάκης είναι Οικονομολόγος ΕΚΠΑ - Φοροτεχνικός

(*¹) Δολοφονήθηκαν την επέτειο του Πολυτεχνείου το 1980 επί κυβερνήσεως Γεωργίου Ράλλη(ΝΔ) από δυνάμεις της αστυνομίας οι ένοχοι κυκλοφορούν Ελεύθεροι