Εεμ.. δεν είναι μόνο η ζωοκλοπή

Χρονογράφημα του Ευάγγ. Αθανασιάδη

Προ ημερών είχαμε πει για τα έθιμα της ζωοκλοπής⁽¹⁾ στην Κρήτη. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

 Στην Κρήτη μη περιμένετε να υπάρξει καταγγελία ή μάρτυρας για Βεντέτα, δλδ φόνο τιμής-αντεκδίκησης, οπλοκατοχή, μπαλωθιές, δλδ πυροβολισμοί σε γλέντι και για ζωοκλοπή, που το έχουμε ξαναγράψει.

Στην βεντέτα ή στα «οικογενειακά», όπως λέγεται στην τοπική λαλιά, είναι υποχρεωμένα τα ενήλικα αγόρια να πάρουν το αίμα πίσω. «Δίκαιο τιμής και ανταπόδοσης». Είναι ένας πανάρχαια εθιμικά θεσπισμένος τρόπος δικαιοσύνης, κατά το αρχαίο «ει και πάθοι τα τ’ ερεξε, δίκη κ’ ιθεία γένοιτ΄ αν» (μόνο σαν πάθει ό,τι έκανε, δικαιοσύνη σωστή θα αποδοθεί»⁽²⁾.

Στις βεντέτες⁽³⁾ ποτέ δεν αποτελούν στόχους αντεκδίκησης οι γυναίκες. Η γυναίκα βρισκόταν στο απυρόβλητο, αφού δεν συνυπολογιζόταν στα ντουφέκια της οικογένειας. Ακόμα και αν η γυναίκα πραγματοποιούσε εγκληματική πράξη, δεν αποτελούσε το στόχο στις οικογενειακές αντεκδικήσεις».

Η κατάρα σε μια οικογένεια είναι να μην έχει «ασερνικά». Μόλις γεννηθεί «ασερνικό» το κύρος της οικογένειας στην κοινωνία του χωριού αλλάζει, αναβαθμίζεται. Ας είναι ακόμη βυζανιάρικο. Θα έχουν τον φόβο του, για μετά 20 χρόνια. Οικογένειες έχουν εγκαταλείψει τα χωριά τους, ή επειδή δεν είχαν άντρες να τους προστατέψουν ή από ντροπή γιατί δεν μπορούσαν να ανταποδώσουν το φονικό.

Σε σπάνιες περιπτώσεις γινόταν «σασμός» (συμφιλίωση), κυρίως με «συντεκνιά» (βάφτιση), ή σπανίως με γάμο μεταξύ των δύο αντιπάλων οικογενειών. Σε ακόμη πιο σπάνιες περιπτώσεις γινόταν με συμφωνητικό, που το δημοσίευαν στις τοπικές εφημερίδες, ώστε να πιστοποιείται ότι δεν υστέρησαν σε τιμή οι οικογένειες.

Για την οπλοκατοχή⁽⁴⁾ δεν έχουμε να πούμε τίποτα γιατί θεωρείται αυτονόητο να έχουν όπλα, πλέον του ενός και λίγο ισχυρότερα από αυτά που νομίζετε και μπορείτε να φανταστείτε. Μέχρι καλάσνικοφ, χειροβομβίδες, οπλοπολυβόλα, πολυβόλα μέχρι και όλμους. Για αντιαεροπορικούς πυραύλους δεν ξέρω, αλλά δεν νομίζω να μείνανε τόσο πίσω…

Οι μπαλωθιές θεωρούνται απαραίτητο έθιμο. Εάν προκύψει τραυματισμός ή και θάνατος από μπαλωθιά, πρώτον δεν θα υπάρξει κατηγορία ή ούτε κανένας μάρτυρας, αλλά και η μεταξύ τους συμπεριφορά είναι άλλη, επιεικέστερη από την βεντέτα.

Τώρα στα Ζωνιανιά⁽⁵⁾ στα ορεινά του Νομού Ρεθύμνου, τα πράγματα είναι λίγο αλλιώς. Προστατεύεται και το «χορταράκι», αυτό που δεν ταΐζουν τα πρόβατα. Αλλά και η όλη αντίληψη των πραγμάτων είναι λίγο διαφορετική. Είναι η πιο αρματωμένη περιοχή της Ευρώπης.

Το 2007, λόγω γεγονότων πήγε ένα συνεργείο στην πλατεία του χωριού, μπροστά από την Εκκλησία. Ενώ εξελισσόταν η συνέντευξη, στο πλάνο μπαίνει δυναμικά ένα σκουρόχρωμο αγροτικό, ψιλοκτυπημένο δεξιά και αριστερά, με φαρδιές τρακτερωτές ρόδες, χωρίς πινακίδες και με ενισχυμένες αναρτήσεις και προφυλακτήρες. Πίσω από το κάθισμα ήταν κρεμασμένη η κυνηγητική καραμπίνα, που εκεί λογιέται για νερομπίστολο.

Σταματά απότομα το HILUX TOYOTA αγροτικό …και βγαίνει βιαστικά ο παπάς του χωριού, για την εκκλησιά. Στρέφει όμως στο συνεργείο, χαιρετά σηκώνοντας καμαρωτά την παλάμη του και λέει: «Γεια σας κοπέλια.... Πως απ΄ τα μέρη μας; Πάω για εσπερνό και μετά σας περιμένω στον καφενέ απέναντι για ρακί»....... και χαμογελά καλοσυνάτα. Ο λόγος του και το καλοσυνάτο χαμόγελο έφερε λίγο τα σωθικά τους… στα συγκαλά τους…

Και τι θυμήθηκα τώρα !

Στην Δ’ Μοίρα Καταδρομών υπηρετούσε την θητεία του, ένας καταδρομέας από τα Ζωνιανά. Υπόδειγμα «Πατούχα» (ορεσίβιος): Ευθύς, λίγο ευχάριστα αγροίκος, αλλά πρόθυμος, αποδοτικός, πειθαρχικός και λιγομίλητος. Τον χρησιμοποιούσαμε και για οδηγό. Λίγο προτού απολυθούν, για τους καλούς οδηγούς, σαν ανταμοιβή ακολουθούσαμε μία διαδικασία και μετατρέπαμε τα στρατιωτικά τους διπλώματα σε πολιτικά, φορτηγού.

Ο υποδιοικητής της Μονάδος καλεί τον παραπάνω στρατιώτη και του λέει: «Να πας στο γραφείο κινήσεως και να δώσεις τα απαραίτητα για μετατροπή του διπλώματος. Είναι ένα χρήσιμο εφόδιο. Μπορεί να σου χρειαστεί».

Μετά από λίγες μέρες, ο Υποδιοικητής ρωτάει τον Αξκό Γραφείου κινήσεως εάν συμπεριέλαβε και τον αναφερόμενο στρατιώτη. Η απάντηση ήταν ότι δεν πήγε, δεν εμφανίστηκε και δεν ζήτησε να περιληφθεί.

Ο Υποδιοικητής ξανακάλεσε τον Καταδρομέα για να πάει να υπαχθεί στην ευνοϊκή διαδικασία. Κανένα αποτέλεσμα.

Στην Τρίτη πρόσκληση του Υποδιοικητή ο Ζωνιανός Καταδρομέας απήντησε: «Μη με ζορίζεις  κύριε Υποδιοικητή μου. «Στα Ζωνιανά εμείς οδηγούμε ότι να΄ ναι... μικρά ή μεγάλα φορτηγά, χωρίς να ‘χουμε διπλώματα. Και ΄γω ίντα να το κάμω αυτό το δίπλωμα..... θα με περγελούν και θα με περιπαίζουν ούλοι!»…

Και όλα αυτά σε έναν άπταιστο ενικό, που όμως έβλεπες ότι έβγαζε όσο σέβας είχε μέσα του. Με τέσσερεις τέτοιους πας και παίρνεις και τη Πόλη….

(1)  Στο άρθρο  Στρώσε τάβλα να γευτούν.

(2)  Αναφέρεται στον Αριστοτέλη στα «Ηθικά Νικομάχεια» από τον μυθικό Ροδάμανθο ως εισηγητή του «Δικαίου της ανταπόδοσης». Σαν άτυπος νόμος συναντάται από την Μινωική εποχή.

(3)  Μία από τις μεγαλύτερες βεντέτες του νησιού ξεκίνησε το 1941, με τη Κρήτη να βρίσκεται υπό Γερμανική κατοχή, μεταξύ δύο πολυμελών οικογενειών, των Σαρτζετάκηδων και των Πενταράκηδων. Αφορμή υπήρξε μια γυναίκα, όμως με το πέρασμα των χρόνων η αφορμή ξεχάστηκε και έμεινε το μίσος των δύο οικογενειών με αποτέλεσμα μέσα σε 15 χρόνια οι δύο οικογένειες να μετρούν 140 νεκρούς άντρες.

(4)  Τώρα στην ορεινή Κρήτη (Ψηλορείτη, Λευκά Όρη, Μαδάρες και Λασηθιώτικα βουνά) τα πράγματα κινούνται από τα όρια της παραβατικότητας (τροποποιημένες κυνηγετικές καραμπίνες κλπ) μέχρι την παράνομη οπλοκατοχή με το κάθε είδους όπλο, για την προστασία τους. Η έννοια προστασία εκλαμβάνεται τουλάχιστον, ως εξής:

α. Ενεργεί αποτρεπτικά. Να ξέρουν ότι έχω όπλο, οπότε να προσέχουν την  συμπεριφορά τους.

β. Με το πολεμικό τουφέκι μπορώ να πυροβολώ μακριά και να προστατεύσω το αμπέλι μου, το κοπάδι μου, το σπίτι μου ή τις έκνομες δραστηριότητες μου.

γ. Έχω όπλο, διότι μου προσθέτει κύρος και γιατί όλοι έχουν.

δ. Έχω όπλο, γιατί είμαι «άντρας», δλδ Κύρης, τιμωρός κλπ.

(5) Είναι ορεινό απομονωμένο χωριό του νομού Ρεθύμνης, στον Ψηλορείτη (όρος Ίδη). Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την γεωργία. Η Κοινότητα Ζωνιανών αρνήθηκε να ενταχτεί στο σχέδιο Καποδίστρια και να γίνει μέρος μεγαλύτερου Δήμου. Έγινε τροπολογία στη Βουλή και αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστή Κοινότητα.

Το 2006, στα Ζωνιανά, ένοπλοι έβαλαν με καταιγισμό πυρών κατά αστυνομικών που προσπάθησαν να επιχειρήσουν στο χωρίο.

Το 2007 έγινε επίθεση με σημαντικό αριθμό «καλάσνικοφ», κατά  ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων, που προσπάθησαν να κάνουν έφοδο για τον εντοπισμό φυτειών κάνναβης, με αποτέλεσμα τον σοβαρό τραυματισμό τριών αστυνομικών.

Τα Ζωνιανά ονομάστηκαν έτσι, κατά μία εκδοχή, από την τοπική έκφραση «Ζώνε Θεέ», δηλ. «Άκουσέ με, Θεέ μου».