Η οικογένεια στο πέρασμα των χρόνων

Άρθρο Γνώμης της Αργυρής Ξέρρα

«Η οικογένεια είναι το κύτταρο του πολιτισμού» αναφέρει ο ιστορικός και φιλόσοφος Γουιλ Ντυράν (1885-1981).

Στο άρθρο θα αναφέρουμε την πορεία της οικογένειας στο πέρασμα των χρόνων και τις επιρροές που δέχθηκε από τις εκάστοτε συνθήκες. (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές)

Η  παιδεία του κάθε ανθρώπου αρχίζει από την οικογένεια. Και θα έλεγα το πιο σημαντικό κομμάτι εκπαίδευσης του, είναι αυτό που διδάσκεται μέσα στην οικογένεια.

Η οικογένεια και οι προκύπτουσες σχέσεις γενικότερα, έχουν περάσει από συμπληγάδες, επηρεασμένες από πολιτικούς, αλλά  κυρίως θρησκευτικούς θεσμούς.

Πολλές δεκαετίες πριν η κοινωνία και κατά φυσική  επέκταση και η οικογένεια ήταν ανδροκρατούμενες. Ο άντρας σε όλα είχε τον πρώτο λόγο. Αντίθετα η γυναίκα δεν έπρεπε να φέρνει αντιρρήσεις στο ότι αποφάσιζε ως σύζυγος και αργότερα ως πατέρας. Η σύζυγος  δεν είχε λόγο στο πόσα παιδιά θα έκανε, η συνηθισμένη φράση ήταν: «όσα θέλει ο Θεός». Γι αυτό και βλέπουμε οικογένειες πολλών μελών. Τα αγόρια γίνονταν χρήσιμοι εργάτες στα χωράφια και τα κορίτσια άριστες νοικοκυρές, ώσπου ο πατέρας να τους βρει σύζυγο και να κάνουν τη δική τους οικογένεια. Από τα αγόρια συνήθως σπούδαζε ο ένας και οι άλλοι δούλευαν για να σπουδάσουν αυτόν. Για τα κορίτσια σπουδές ούτε λόγος. Η επιλογή του συζύγου για την κόρη ήταν κυρίως του πατέρα, η σύζυγος απλά συμφωνούσε και η κόρη δεν έπρεπε να φέρει καμία αντίρρηση. Θα έπαιρνε για σύζυγο αυτόν που της πρότεινε ο πατέρας. Δεν υπήρχε η περίπτωση του διαζυγίου αν τα πράγματα στο γάμο δεν κυλούσαν ομαλά, όπως βιαιοπραγία του συζύγου προς τη σύζυγο ή τα παιδιά. Για άλλα θέματα δεν το συζητάμε καν. Οι γονείς της και καταρχήν ο πατέρας σε καμία περίπτωση δεν την ήθελαν πίσω. Την έδωσαν μαζί με ότι της αναλογούσε χρηματικά στο σύζυγο και αυτός μπορούσε να την κάνει ότι θέλει.

Η κύρια ασχολία μίας γυναίκας ήταν ο έλεγχος του νοικοκυριού και η ανατροφή των παιδιών. Του άντρα ήταν η οικονομική συντήρηση της οικογένειας και μόνο αυτή. Μάθαμε και ξέρουμε,  και έτσι είναι, πως ένας άντρας έπρεπε να φροντίζει την γυναίκα του και τα παιδιά του. Η ελληνική κοινωνία επηρεασμένη από βάρβαρους κατακτητές  και παρερμηνευμένες θρησκευτικές απόψεις επηρέασε και την εξέλιξη της οικογένειας.  Φυσικά όπως σε όλα τα πράγματα υπήρξαν και εξαιρέσεις στις οποίες κύριο λόγο έπαιζε η μόρφωση και η οικονομική ευμάρεια. 

Με την πάροδο των χρόνων τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν, κυρίως από την οικονομική ανάπτυξη, τις ξένες επιρροές και τις πολιτικές αλλαγές. Χειραφέτηση των γυναικών, αποκτούν δικαιώματα, πρόσβαση στη μόρφωση αλλά και στην αγορά εργασίας.  Η γυναίκα έχει πια γνώμη , άποψη,  και αρχίζει να επηρεάζει τις σχέσεις της και γενικότερα τις οικονομικοκοινωνικοπολιτικές συνθήκες με τις εργασιακές θέσεις, τις οποίες κατέχει.

Έχουμε σημαντικές αλλαγές στο μοντέλο των σχέσεων και κατ΄ επέκταση της οικογένειας και τα πράγματα παίρνουν σιγά-σιγά, άλλη τροπή: Ισότητα αντρών και γυναικών. Γυναίκες και άντρες δουλεύουν εκτός σπιτιού. Οι άντρες βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού και στην ανατροφή των παιδιών. Ως εδώ καλά.  Όσο προχωράμε συναντάμε, όχι σε όλες τις οικογένειες ευτυχώς, να παραγκωνίζεται ο άντρας, να υπερισχύει το εγώ, να διαλύονται πιο εύκολα οι γάμοι και σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τώρα μία γυναίκα μπορεί να τα καταφέρει και μόνη της. Υπερισχύοντας και πάλι το εγώ αποφασίζει να κάνει  μόνη της παιδί χωρίς να παντρευτεί. Έχουμε το φαινόμενο της μονογονεϊκής  οικογένειας. Είμαι αυτάρκης και μπορώ να τα καταφέρω μόνη μου. Κατά μία άποψη πέφτουμε σε μια μεγάλη παγίδα.

Μετά από όλα αυτά φτάνουμε και στα σημερινά δεδομένα και σε ένα νέο ριζοσπαστικού τύπου μοντέλου σχέσεων και οικογένειας. Ένα μοντέλο που μας ξενίζει αλλά και μας προβληματίζει σε σημείο, να αναρωτιόμαστε που θα φτάσουμε ως κοινωνία, ή τι άλλο θα δουν τα μάτια μας. Αναφέρομαι στους γάμους δύο γυναικών, ή δύο αντρών, αλλά και την αναδοχή (υιοθεσία) παιδιών. Ας παραλείψουμε τους όρους, είναι γνωστοί. Αφού υπάρχουν στην κοινωνία μας  και είναι τα παιδιά μας, είναι τα παιδιά του διπλανού, ή τα παιδιά του γείτονα και φυσικά μπορούν να έχουν την επιλογή τους.

Θα μπορούσα να συμφωνήσω με το σύμφωνο συμβίωσης, με σκοπό να προστατεύονται κάποιες περιουσίες, οι οποίες έχουν αποκτηθεί από κοινού. Οι δύο μπαμπάδες και οι δύο μαμάδες είναι όμως θέμα. Είναι σοβαρό θέμα. Και εδώ μάλλον κατά την γνώμη μου υπερισχύει ο εγωισμός, ναι μένουμε μαζί μπορούμε και να έχουμε και παιδιά όπως όλοι. Μόνο τα παιδιά δεν σκέφτονται. Αλλά προβάλουν το εγώ τους. Ναι δεν είναι ακριβώς έτσι. Ξεφεύγουμε από το μέτρο, υπερβαίνουμε τα όρια.

Γιατί ναι, υπάρχουν όρια. Υπάρχουν πρότυπα μέσα στην οικογένεια , τα οποία είναι ο πατέρας και η μητέρα.

Αναρωτιέμαι μήπως από μία ανδροκρατούμενη κοινωνία λίγες δεκαετίες πριν, έχουμε φτάσει σε μία διεμφυλική κοινωνία;

Έχουμε  φτάσει από το ένα άκρο, στο άλλο; Και τι πρότυπα θα προάγουμε; Ποιάς οικογένειας;  

Αλλά και ποιάς κοινωνίας αφού όλα αρχίζουν και τελειώνουν από την οικογένεια;

Μήπως είμαι οπισθοδρομική, η αναχρονιστική;

Αλλά που αρχίζει ο αναχρονισμός και που ο παραλογισμός;

Γιατί κάθε αλλαγή δεν είναι πάντα πρόοδος, κάποιες φορές είναι οπισθοδρόμηση ή και εκτροπή.

Η Αργυρή Ξέρρα είναι Πολιτισμολόγος, Πτυχιούχος ΕΑΠ, Τμ.Ανθρωπιστικών Σπουδών και Ελληνικός Πολιτισμός.